Trójkąt Dramatyczny – na czym polega? Krótkie wprowadzenie i przykłady

Trójkąt dramatyczny Karpmana opisuje scenariusz, w którym osoby przyjmują jedną z trzech ról:

• Prześladowca – krytykuje i dominuje,

• Ofiara – czuje się bezsilna i skrzywdzona,

• Ratownik – próbuje rozwiązać problem, często nieproszony.

W biznesie te role mogą manifestować się na różne sposoby, wpływając na efektywność, morale i ogólną kulturę organizacji.

Jak Trójkąt Dramatyczny przenika świat biznesu?

Projekty i terminy: Prześladowca może być menedżerem naciskającym na zespół, aby realizował nierealistyczne terminy. Ofiara to pracownik, który czuje się przytłoczony i niedoceniony. Ratownik może być kolegą z zespołu, który próbuje łagodzić napięcia, często kosztem własnego dobrostanu.

Zarządzanie konfliktami: Konflikty są nieuniknione, ale sposób ich rozwiązania może wprowadzić nas w trójkąt dramatyczny. Prześladowca może być osobą, która zawsze musi mieć rację. Ofiara unika konfrontacji, czując się zraniona. Ratownik stara się załagodzić spór, nie zawsze skutecznie.

Feedback i oceny: W tym wariancie prześladowca może być liderem, który podaje feedback w sposób krytyczny. Ofiara to pracownik, który przyjmuje tę krytykę osobiście. Ratownikiem może być inny lider, próbujący załagodzić sytuację.

Jak unikać pułapek Trójkąta Dramatycznego – psychologia Trójkąta Dramatycznego

Wychodzenie z trójkąta dramatycznego, znanego również jako trójkąt Karpmana, wymaga świadomego wysiłku w celu przejęcia zdrowszych ról w interakcjach interpersonalnych. Trójkąt ten składa się z trzech głównych ról: ofiary, prześladowcy i ratownika, które są wzajemnie zależne i utrzymują negatywną dynamikę. Przeciwieństwem tych ról są postawy, które promują zdrowe i konstruktywne interakcje:

• Z Ofiary na Twórcę – Zamiast przyjmować postawę ofiary, która czuje się bezsilna i zależna od innych, osoba może stać się Twórcą. Twórca bierze odpowiedzialność za swoje życie, szuka rozwiązań swoich problemów i działa proaktywnie. Zamiast skupiać się na tym, czego „nie można zrobić”, Twórca pyta, „co mogę zrobić?”, aby poprawić swoją sytuację.

• Z Prześladowcy na Wyzwaniowca – Zamiast krytykować, oskarżać lub dominować jak Prześladowca, osoba może przyjąć rolę Wyzwaniowca. Wyzwaniowiec stawia przed innymi wyzwania w sposób wspierający, zachęcając do wzrostu i rozwoju. Wyzwaniowiec komunikuje się jasno i szczerze, ale robi to z szacunkiem i troską o dobro drugiej osoby.

• Z Ratownika na Trenera – Zamiast przejmować odpowiedzialność za rozwiązanie problemów innych jak Ratownik, osoba może stać się Trenerem. Trener wspiera i motywuje, zadając pytania, które pomagają innym dojść do własnych rozwiązań. Trener wierzy w zdolności innych do radzenia sobie z własnymi wyzwaniami i zachęca do samodzielności.

Trójkąt dramatyczny: Jak wyjść z Trójkąta Dramatycznego?

Pierwszym krokiem jest rozpoznanie, kiedy angażujesz się w jedną z ról trójkąta dramatycznego. Świadomość własnych zachowań i reakcji jest kluczowa.

• Przyjęcie odpowiedzialności: Zamiast obwiniać innych, przyjmij odpowiedzialność za swoje uczucia, myśli i działania. To od Ciebie zależy przebieg komunikacji. Podczas dialogu z drugą osobą, masz 50% wpływu na kształt rozmowy.

• Komunikacja oparta na NVC: Używaj komunikacji bez przemocy (NVC) do wyrażania swoich potrzeb i uczuć bez oskarżania innych. Podejdź empatycznie do tego, co mówisz oraz do tego, co słyszysz.

• Ustawienie granic: Ucz się ustanawiać zdrowe granice, mówiąc „nie” w sposób konstruktywny i dbając o swoje potrzeby. Twoje granice nie są słabością, lecz siłą. 

• Poszukiwanie wsparcia: W razie potrzeby szukaj wsparcia u zaufanych osób lub profesjonalistów, którzy mogą pomóc Ci w przejściu na zdrowsze role.

Przejście z trójkąta dramatycznego do zdrowszych ról wymaga czasu, cierpliwości i praktyki, ale jest to kluczowe dla budowania pozytywnych i wspierających relacji, zarówno w życiu osobistym, jak i zawodowym.

Przykłady zastosowania NVC i empatii: Ćwiczenia

Oto kilka praktycznych przykładów NVC i strategii na używanie empatii, która może zadziałać wyjątkowo skutecznie, kiedy masz za sobą warsztaty z NVC, komunikacji empatycznej, lub masz wsparcie indywidualne od osoby, która się tym zajmuje.

Przykład 1: Konflikt w Zespole Projektowym

Załóżmy, że kierownik projektu (prześladowca) krytykuje programistę (ofiarę) za opóźnienia w dostawie kodu, co prowadzi do napięć w zespole. Kolejny członek zespołu (ratownik) próbuje załagodzić sytuację, oferując pomoc programiście, ale nie rozwiązuje to problemu u źródła.

Jak to rozwiązać? Kierownik projektu mógłby zastosować NVC, zaczynając od wyrażenia obserwacji bez oceny, np. „Zauważyłem, że termin dostarczenia kodu minął”. Następnie mógłby przejść do wyrażenia uczuć, np. „Czuję się zaniepokojony”. Później do wyrażenia potrzeb, np. „Potrzebuję pewności, że projekt będzie kontynuowany zgodnie z planem”. No i na koniec mamy prośbę, zamiast żądania, np. „Czy możesz podzielić się ze mną, jakie wyzwania napotykasz i jak możemy je razem rozwiązać?”.

Przykład 2: Brak Uznania

W drugim wariancie pracownik (ofiara) czuje się niedoceniony przez swojego szefa (prześladowca), który rzadko uznaje jego ciężką pracę. Kolega z pracy (ratownik) próbuje pocieszyć pracownika, ale to nie zmienia jego sytuacji w firmie.

Rozwiązanie z empatii mogłoby opierać się na tym, że szef mógłby zastosować empatyczne słuchanie, aby zrozumieć, co pracownik przechodzi, i uznać jego uczucia oraz potrzeby. Może to zrobić, mówiąc: „Słyszę, że czujesz się niedoceniony i to dla mnie ważne. Chciałbym zrozumieć lepiej, co dla ciebie oznacza uznanie i jak mogę lepiej wspierać Twoje potrzeby w pracy”.

Przykład 3: Wypalenie Zawodowe

W ostatnim scenariuszu, zespół pracuje nad ważnym projektem pod dużą presją czasu, co prowadzi do wypalenia (ofiary). Kierownik projektu (prześladowca) naciska na jeszcze większy wysiłek i zaangażowanie, podczas gdy HR (ratownik) próbuje organizować dodatkowe szkolenia na temat zarządzania stresem.

Rozwiązanie NVC i Empatii: Kierownik mógłby zorganizować spotkanie, na którym otwarcie zaadresowałby to, co widzi, zaproponował rozmowę o obserwacjach dotyczących przeciążenia pracy, wyraził zaniepokojenie zdrowiem zespołu i zapytał o potrzeby pracowników w kontekście projektu. Empatyczne podejście do zarządzania zespołem, które uwzględnia ich dobrostan, może prowadzić do lepszego planowania i dystrybucji zadań. Ludzie czują się bezpieczniej, kiedy wiedzą, że po drugiej stronie jest ktoś, kto ich rozumie. Dają wtedy z siebie więcej. Nie zawsze w efektywnej pracy chodzi o siedzenie po godzinach. 

Podsumowanie

Trójkąt dramatyczny Karpmana występuje zarówno w relacjach zawodowych, rodzinie, jak i związkach. W biznesie może być źródłem wielu napięć i nieporozumień. Jednak przez świadome działania, otwartą komunikację i pracę nad sobą, możemy przekształcić potencjalne dramaty w konstruktywne interakcje, które sprzyjają rozwojowi indywidualnemu oraz całej organizacji. Pamiętajmy, że każdy z nas ma moc, by zmienić scenariusz dramatu w opowieść o sukcesie.

Wnioski Praktyczne

1. Praktykuj aktywne słuchanie, aby zrozumieć perspektywę innych, zamiast od razu reagować krytyką lub radami.

2. Ucz się wyrażać własne uczucia i potrzeby w sposób konstruktywny, unikając winy i krytyki.

3. Zamiast próbować „naprawiać” sytuację, skup się na empatycznym reagowaniu, które uwzględnia uczucia i potrzeby wszystkich stron.

4. Wykorzystaj NVC jako narzędzie do rozwiązywania konfliktów, szukając rozwiązań, które zaspokajają potrzeby wszystkich stron.

To, co może pomóc, to myśl o tym, że trójkąt dramatyczny w biznesie nie jest nieunikniony. Poprzez świadome stosowanie NVC i empatii, możemy tworzyć zdrowsze, bardziej wspierające środowisko pracy, które sprzyja zarówno indywidualnemu, jak i zespołowemu sukcesowi.

A jeśli chcesz poznać metody angażującej komunikacji pomagające w skutecznym przewodzeniu zespołem, to zapisz się na serię bezpłatnych spotkań szkoleniowych: Angażująca komunikacja w przywództwie. To szkolenia dla wszystkich osób zarządzających zespołami i firmami – liderek, liderów, menedżerek i menedżerów.