Porozumienie bez Przemocy – na czym polega metoda NVC, którą stworzył psycholog Marshall Rosenberg?

Porozumienie bez Przemocy (PbP), znane jest również pod nazwą „język serca” lub “język żyrafy i szakala”. Celem metody jest pomóc nam lepiej rozumieć uczucia i potrzeby zarówno nasze, jak i innych. To pozwala nam na lepsze porozumiewanie się i budowanie bliższych relacji.

Marshall Rosenberg był doktorem psychologii i twórcą tej metody, choć zgodnie z jego prośbą nie powinniśmy nazywać NVC metodą, a bardziej podejściem do komunikacji i sposobem, w jaki wchodzimy z nim w reakcję. Sam Rosenberg według licznych relacji charakteryzował się niezwykłą charyzmą i poczuciem humoru. Jego zainteresowanie empatią wynikało z trudnych doświadczeń w szkole, gdzie był dyskryminowany ze względu na swoje nazwisko i pochodzenie.

Jak sam wspominał – nie stworzył niczego nowego, a jedynie zebrał to, co już było i ułożył w jeden spójny i prosty do zastosowania model, którego następnie uczył innych. Na tej podstawie powstała cała metodologia, dzięki której mediacje i rozwiązywanie konfliktów stało się znacznie prostsze. Dla wielu osób na całym świecie NVC stało się filozofią życia, a empatyczny sposób komunikacji pomaga do dnia dzisiejszego budować lepsze relacje i komunikować się w sposób bardziej życzliwy i dbający o wzajemny szacunek. 

Podstawowe założenia NVC (Nonviolent Communication)

NVC opiera się na fundamentalnej zasadzie: u podstaw wszystkich ludzkich działań leżą potrzeby, które ludzie starają się zaspokoić, a zrozumienie i uznanie tych potrzeb może stworzyć wspólną podstawę do połączenia, współpracy, a bardziej globalnie – pokoju.

Idąc dalej – ludzie działają nie przeciwko nam, ale po to, aby zaspokajać własne potrzeby. Bardzo często robią to w tragiczny sposób, który uniemożliwia porozumienie.

10 głównych założeń NVC

NVC dostarcza konkretnych i skutecznych narzędzi do implementacji w praktyce. Życie zgodnie z tymi założeniami sprawia, że komunikacja z otoczeniem oraz samo nawiązywanie więzi staje się łatwiejsze.

• Wszyscy ludzie mają te same potrzeby, chociaż mogą się różnić w strategiach ich zaspokajania. Konflikty często wynikają z różnic w strategiach i interpretacjach, a nie z różnic w samych potrzebach. 

• Wszystkie nasze działania są próbami zaspokojenia potrzeb, choć czasem wybieramy drogę przemocy lub innych nieefektywnych działań, kiedy nie widzimy lepszych strategii. 

• Uczucia informują nas o tym, czy nasze potrzeby są spełnione czy nie — są one bezpośrednio powiązane z doświadczeniem zaspokojenia lub braku zaspokojenia potrzeb w danej sytuacji. Gdy potrzeby są zaspokojone, stajemy się spokojni i szczęśliwi. W przeciwnym razie narasta lęk, frustracja, gniew, niepewność.

• Najprostszą drogą do pokoju jest rozwinięcie samoświadomości. Nasza zdolność do doświadczania pokoju nie zależy od spełnienia wszystkich naszych potrzeb. Samo zrozumienie i zaakceptowanie siebie może być wystarczające. 

• Mamy wewnętrzny wybór — możemy zaspokajać potrzebę autonomii, dokonując świadomych wyborów opartych na potrzebach, niezależnie od okoliczności. 

• Wszyscy ludzie mają zdolność do współczucia, choć nie zawsze umieją ją wykorzystać. Kiedy doświadczamy współczucia i szacunku wobec naszej autonomii, łatwiej jest nam okazywać współczucie dla siebie i dla innych. 

• Ludzie czerpią satysfakcję z pomagania, gdy są w stanie połączyć się ze swoimi i cudzymi potrzebami. 

• Wiele potrzeb jest zaspokajanych poprzez relacje z innymi, choć są i takie, które mogą być realizowane przez relacje z samym sobą lub przez aspekty duchowe życia. Gdy potrzeby innych pozostają niezaspokojone, nasze własne potrzeby również mogą pozostać niespełnione. 

• Świat oferuje bogate zasoby do zaspokajania potrzeb, szczególnie gdy ludzie potrafią docenić potrzeby wszystkich i dzielić się zasobami.

• Ludzie się zmieniają — zarówno potrzeby, jak i strategie ich zaspokajania, mogą ewoluować z czasem. Bez względu na okoliczności, zarówno indywidualnie, jak i zbiorowo, mamy zdolność do rozwoju i przemiany.

Od czego zacząć NVC – 4 kroki

Krok 1: Fakty i obserwacje

Skup się na tym, co widzisz i słyszysz, bez oceniania lub interpretacji. W tym miejscu jest bardzo łatwo o ocenę, która przechodzi w osąd zamiast o obserwację. Zwracaj na to szczególną uwagę.

Krok 2: Nazwanie uczuć

Nazwij swoje uczucia i dowiedz się, o jakiej potrzebie zaspokojonej lub niezaspokojonej Cię informują. Uczucia to komunikat Twojego układu nerwowego. To reakcja z ciała, która Cię o czymś informuje. Im lepiej potrafisz je rozpoznawać i nazywać tym bardziej świadomie podejmujesz działania.

Krok 3: Wyrażanie potrzeb

Potrzeby mogą być zaspokojone lub niezaspokojone. Aby móc się nimi zaopiekować – określ potrzeby, które leżą u podstaw twoich uczuć.

Krok 4: Wyrażanie prośby 

Prośby bardzo łatwo pomylić z żądaniami głównie dlatego, że zakładamy, że kiedy dodamy słowo „proszę” to z automatu prosimy. Nic bardziej mylnego! Prośbę poznasz po tym, że na każde nie, które dostajesz – w dalszym ciągu odczuwasz spokój i brak napięcia.

Intencje przy stosowaniu Porozumienia bez Przemocy

To, co opisałem powyżej, jest czystą narzędziownią. A NVC wychodzi ponad to. Podczas korzystania z NVC, nasze działania są motywowane pewnymi intencjami, gdyż uważamy, że wnoszą one wartość do naszego życia i przyczyniają się do stworzenia świata, w którym potrzeby wszystkich są zaspokajane w sposób harmonijny.

3 kluczowe intencje podczas stosowania NVC to:

• Życie z otwartym sercem

• Wybór, odpowiedzialność, pokój

• Współdzielenie władzy

Życie z otwartym sercem

• Samowspółczucie: Staramy się uwolnić od samokrytyki, samosądu i narzucania sobie kary, okazując sobie współczucie i zrozumienie dla potrzeb, które próbujemy zaspokoić poprzez nasze działania.

• Wyrażanie z głębi serca: Gdy wyrażamy siebie, staramy się mówić z serca, wyrażając nasze uczucia i potrzeby oraz formułując konkretne, wykonalne prośby, które biorą pod uwagę kontekst strukturalny i kulturowy, w jakim działamy.

• Słuchanie z empatią: Gdy słuchamy innych, staramy się usłyszeć uczucia i potrzeby, które są ukryte za ich słowami i działaniami, niezależnie od ich pozycji społecznej i sposobu wyrażania się, nawet jeśli ich sposób komunikacji lub działania nie zaspokajają naszych potrzeb (np. krytyka, żądania, deprecjonowanie, zaprzeczanie odpowiedzialności, przemoc fizyczna).

• Priorytet to połączenie: Staramy się skupić na nawiązaniu szczerego połączenia z potrzebami wszystkich przed poszukiwaniem rozwiązań, nawet w trudnych sytuacjach, aby zwiększyć szanse na znalezienie rozwiązania, które będzie akceptowalne dla wszystkich.

• Poza kategorią “dobro” i “zło”: Dążymy do zmiany nawyku dokonywania moralistycznych ocen “dobrego” i “złego” i koncentrujemy się zamiast tego na ocenie, czy ludzkie potrzeby wydają się być zaspokojone (oceny oparte na potrzebach).

Wybór, odpowiedzialność, pokój

• Ponoszenie odpowiedzialności za własne uczucia: Staramy się łączyć emocje z naszymi potrzebami, rozumiejąc, że inni nie mają wpływu na to, co czujemy. To zrozumienie umożliwia nam podejmowanie działań w kierunku zaspokojenia potrzeb, zamiast czekania na zmiany ze strony innych.

• Odpowiedzialność za nasze działania: Starannie rozważamy decyzje w każdej sytuacji i podejmujemy działania, które najlepiej odpowiadają naszym potrzebom, minimalizując jednocześnie negatywny wpływ na innych. Dążymy do unikania działań motywowanych przez lęk, poczucie winy, wstyd, chęć nagrody lub poczucie obowiązku, zobowiązania czy zasługiwania.

• Akceptacja niespełnionych potrzeb: Dążymy do akceptacji i zrozumienia naszych uczuć, gdy odczuwamy, że nasze potrzeby nie zostały zaspokojone, angażując się w te potrzeby, zamiast wymagać natychmiastowego ich zaspokojenia.

• Rozwijanie umiejętności zaspokajania potrzeb: Staramy się rozwijać nasze wewnętrzne zasoby, szczególnie umiejętności komunikacji NVC, abyśmy mogli lepiej zrozumieć i zaspokajać potrzeby zarówno siebie, jak i innych, minimalizując jednocześnie negatywny wpływ na innych i środowisko.

• Zwiększanie umiejętności reagowania na obecne potrzeby: Dążymy do zwiększenia zdolności do natychmiastowego łączenia się z naszymi oraz cudzymi potrzebami, reagując na sytuacje zgodnie z ich aktualnymi potrzebami, zamiast kierować się opowieściami o nas i innych.

Współdzielenie władzy (partnerstwo)

• Troska o potrzeby wszystkich: Staramy się formułować prośby, zamiast żądań, pozostając otwarci na strategie innych osób dotyczące zaspokajania ich potrzeb. Kiedy otrzymujemy odmowę na naszą prośbę lub sami odmawiamy prośbie innej osoby, staramy się pracować nad rozwiązaniami, które uwzględniają potrzeby wszystkich, nie tylko nasze własne ani tylko drugiej osoby.

• Rozwijanie umiejętności zaspokajania potrzeb poprzez dzielenie się zasobami: Starając się opracować i używać strategii, które opierają się na potrzebach dzielenia się zasobami naszego świata, dążymy do zaspokojenia jak największej liczby potrzeb jak największej liczby osób oraz środowiska naturalnego.

• Ochrona jako ostateczność: Naszym celem jest używanie minimalnej siły niezbędnej do ochrony, a nie do karania, edukowania lub uzyskiwania czegoś bez zgody drugiej osoby. Staramy się to robić z największą miłością i tylko w sytuacjach, gdy uważamy, że dialog nie jest w stanie zapobiec bezpośredniej lub ciągłej krzywdzie, szczególnie w kontekście bezpieczeństwa fizycznego. Gdy tylko to możliwe, staramy się wrócić do dialogu jako sposobu radzenia sobie z daną sytuacją.

Komunikacja bez przemocy może być stosowana w wielu różnych sytuacjach i kontekstach, w tym:

• NVC w biznesie: Komunikacja bez przemocy jest szczególnie przydatna w biznesie, gdzie często dochodzi do konfliktów i trudnych sytuacji komunikacyjnych. Stosowanie NVC pomaga zbudować lepsze relacje z klientami, pracownikami i współpracownikami, a także poprawia efektywność i produktywność.

• NVC w rodzinie: może pomóc w lepszym porozumiewaniu się z członkami rodziny i budowaniu głębszych więzi z nimi.

• NVC w szkole i edukacji: może być używana do lepszego zarządzania konfliktami i budowania pozytywnych relacji między uczniami i nauczycielami i rodzicami.

• NVC w terapii: może być pomocna w pracy z klientami, pomagając im lepiej zrozumieć swoje potrzeby i emocje oraz budować lepsze relacje z innymi.

Empatia w przywództwie

Empatia jest ważnym elementem NVC i może być szczególnie przydatna w roli lidera. Potrafiąc lepiej zrozumieć potrzeby i perspektywy innych, możesz lepiej dostosować swoje działania i decyzje do ich potrzeb. Przywództwo z empatią pomaga również zbudować zaufanie i zaangażowanie zespołu, co może przyczynić się do lepszych wyników biznesowych.

Jeśli jesteś liderem lub przedsiębiorcą i chcesz poprawić swoje umiejętności komunikacyjne i budować lepsze relacje z ludźmi w swoim otoczeniu, komunikacja NVC może być dla ciebie idealnym rozwiązaniem. Poprzez zrozumienie potrzeb i uczuć innych i skupienie się na ich szacunku, możesz lepiej porozumiewać się i wywierać pozytywny wpływ na swoje otoczenie. Warto rozważyć naukę NVC jako narzędzia do poprawy komunikacji i budowania lepszych relacji w biznesie i w życiu osobistym.

W NVC nie chodzi o to, żeby było miło. To się dzieje przy okazji okazywania autentycznej życzliwości. W NVC chodzi o to, żeby zejść do sedna problemu i zadbać o potrzeby swoje i drugiej osoby nie rezygnując z tego, co jest dla obu stron ważne!

Jak się komunikować w duchu NVC?

Oto przykłady zastosowania NVC w różnych sytuacjach. Zauważ, że jest to bardzo ogólny model, który należy dostosować do poszczególnych sytuacji. Jeśli zastanawiasz się jak to zrobić – poszukaj trenerów NVC i wybierz się do nich na warsztaty, aby przećwiczyć NVC w praktyce.

• „Potrzebuję zrozumieć, dlatego pytam o twoje myśli i uczucia na temat tej decyzji” zamiast „Jesteś taki/a nieodpowiedzialny/a, że nie wyjaśniłeś/aś mi swoich motywów”

• „Czułem/am się zaniepokojony/a, gdy zobaczyłem/am, że nie ma cię w domu o 22:00”

• „Czułem/am się zraniony/a, gdy usłyszałem/am, że nie mogę wyjść na imprezę” zamiast „Jesteś taki/a okrutny/a, że nie pozwoliłeś/aś mi iść na imprezę”

Gdzie można stosować NVC?

NVC w biznesie

• Podczas rozmowy z klientem, który jest niezadowolony z twojego produktu, możesz zapytać go o jego potrzeby i uczucia, a następnie poprosić o pomoc w rozwiązaniu problemu.

• Podczas spotkania zespołu, możesz zapytać o potrzeby i uczucia każdego z uczestników, aby lepiej zrozumieć ich perspektywę i lepiej dostosować cele i działania zespołu do ich potrzeb.

• Podczas rozmowy z pracownikiem, który ma trudności z realizacją swoich obowiązków, możesz zapytać go o jego potrzeby i uczucia, aby lepiej zrozumieć przyczyny trudności i pomóc mu w ich rozwiązaniu.

• Podczas negocjacji z partnerem biznesowym, możesz stosować NVC, aby lepiej zrozumieć jego potrzeby i uczucia, a następnie porozmawiać o rozwiązaniu, które zaspokoi potrzeby obu stron.

• Podczas organizowania szkolenia lub konferencji, możesz zapytać o potrzeby i uczucia uczestników, aby lepiej dostosować program i materiały do ich potrzeb i oczekiwań.

NVC w rodzinie, życiu i relacjach

• Podczas rozmowy z partnerem/ką, który jest zaniepokojony twoimi wyborami, możesz zapytać go o jego potrzeby i uczucia, a następnie porozmawiać lub po prosić o wsparcie lub zrozumienie.

• Podczas rozmowy z dzieckiem, które ma trudności z nauką, możesz zapytać o jego potrzeby i uczucia, a następnie zaprosić do poszukania rozwiązania lub zaoferować właściwe wsparcie.

• Podczas konfliktu z rodzeństwem, możesz stosować NVC, aby lepiej zrozumieć potrzeby i uczucia drugiej osoby i poprosić o poszukanie rozwiązania, które zaspokoi potrzeby obu stron.

• Podczas rozmowy z rodzicami, którzy nie zgadzają się z twoimi wyborami lub decyzjami, możesz zapytać o ich potrzeby i uczucia, aby następnie zaprosić ich do dialogu i poprosić o zrozumienie lub wsparcie.

• Podczas organizowania świąt lub innych wydarzeń rodzinnych, możesz rozmawiać o potrzebach i uczuciach wszystkich uczestników, aby lepiej dostosować plany i szczegóły do ich oczekiwań i potrzeb a przede wszystkim uniknąć konfliktów i trudnych rozmów z członkami rodziny.

NVC w szkole

• Podczas rozmowy z uczniem, który ma trudności z nauką lub zachowaniem, możesz zapytać o jego potrzeby i uczucia, a następnie poprosić o pomoc w rozwiązaniu problemu.

• Podczas konfliktu między uczniami, możesz działać jako mediator, aby lepiej zrozumieć potrzeby i uczucia obu stron i umożliwić stworzenie przestrzeni aby znaleźć rozwiązanie, które zaspokoi potrzeby obu stron.

• Podczas organizowania wycieczki lub innego wydarzenia szkolnego, możesz zapytać o potrzeby i uczucia uczestników, aby lepiej dostosować program i szczegóły do ich oczekiwań i potrzeb.

• Podczas rozmowy z rodzicami ucznia, który ma trudności, możesz zapytać o ich potrzeby i uczucia, a następnie poprosić o pomoc w rozwiązaniu problemu.

NVC w terapii

• NVC jest narzędziem, z którego coraz częściej i chętniej korzystają terapeuci w trakcie pracy z pacjentami i klientami. Dzięki umiejętności korzystania z empatii potrafią szybciej niż zwykle schodzić do sedna, aby dotrzeć do niezaspokojonych potrzeb i uczuć i z tego miejsca rozpocząć wsparcie znanymi sobie już metodami.

• Podczas pracy z pacjentem, który ma trudności z emocjami.

• Podczas pracy z pacjentem, który ma trudności z radzeniem sobie ze stresem lub lękiem, możesz zapytać o jego potrzeby i uczucia, a następnie złożyć prośbę o pomoc w znalezieniu sposobów radzenia sobie z tymi emocjami.

• Podczas pracy z pacjentem, który ma trudności ze stawianiem granic, możesz zapytać o jego potrzeby i uczucia, a następnie złożyć prośbę o pomoc w nauce asertywnych sposobów komunikacji.

Rozróżnienia w komunikacji NVC 

Rozróżnienia w komunikacji NVC to sposób opisywania sytuacji, emocji i potrzeb bez oceniania, szufladkowania lub obwiniania innych osób. W NVC ważne jest, aby opisywać swoje doświadczenie w sposób jasny i precyzyjny, bez używania języka, który sugerowałby, że inna osoba jest winna za nasze uczucia czy potrzeby.

Przykłady rozróżnień

• obserwacja – ocena interpretacja

• uczucie – uczucia rzekome

• potrzeby – strategie lub prośby

• prośba – żądanie

• bodziec – przyczyna

• autentyczność żyrafy – szczerość szakala

• ochronne użycie siły – karzące użycie siły

• władza z – władza nad

• wybór – poddanie się lub bunt

• uznanie – komplementy, pochwały

• osądy wartościujące – osądy moralizujące

• autonomia, współzależność – zależność, niezależność

• wytrwałość – wymaganie lub upór

• dyscyplina – posłuszeństwo

Więcej informacji o NVC

Odwiedź stronę certyfikowanych trenerów NVC.

W Polsce: https://trenerzynvc.pl

Na świecie: cnvc.org